«σουσάμι άνοιξε»

«σουσάμι άνοιξε»

– το δικαίωμα κάθε παιδιού στον ψηφιακό κόσμο

Γιάννης Κωτσάνης, Μυρσίνη Ζορμπά

Η οικονομική κρίση και το τεράστιο προσφυγικό κύμα έχουν βαριές επιπτώσεις στη ζωή των παιδιών και της εκπαιδευτικής κοινότητας. Η ανεργία, η φτώχεια και ο μεγάλος αριθμός παιδιών με διαφορετικές μητρικές γλώσσες μέσα στη σχολική τάξη δοκιμάζουν τις αντοχές του σχολείου και των εκπαιδευτικών. Τα παραπάνω είναι σημαντικά αλλά ακόμη πιο σημαντικό στις συζητήσεις ενός κύκλου εκπαιδευτικών γύρω από το «Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού» είναι το δικαίωμα όλων των παιδιών, χωρίς εξαίρεση, στην εκπαίδευση και τον ψηφιακό γραμματισμό, εάν θέλουμε να διασώσουμε το μέλλον και να δώσουμε ελπίδα στην κοινωνία μας να αντέξει τα σημερινά προβλήματα.
Η σύνδεση της μάθησης με τον ψηφιακό γραμματισμό των παιδιών μέσω της χρήσης υπολογιστικών συσκευών κάθε είδους είναι ένα κεντρικό ζητούμενο με μία από τις δεσπόζουσες προσεγγίσεις τη μοντελοποίηση της ανάπτυξης δεξιοτήτων (21st century skills). Όλες οι προσεγγίσεις αυτές συνδέουν άμεσα τα γνωσιακά επίπεδα (cognitive levels) και τα αντίστοιχα ρήματα ενέργειας (action verbs), με τις δραστηριότητες (activities) των παιδιών και τις αντίστοιχες εφαρμογές τους (apps).
Σε αυτό το πλαίσιο, η τεχνολογία με τις απεριόριστες εφαρμογές της έχει πλέον τη δυνατότητα να προσφέρει λύσεις με χαρακτηριστικά μεγάλης συμμετοχικής δυναμικής, ευελιξίας εφαρμογής, λειτουργίας και χωρίς σύνδεση με το διαδίκτυο, με έμφαση σε χαμηλό κόστος συσκευής και ελεύθερα προσβάσιμες εφαρμογές. Μία σύγχρονη ταμπλέτα χαμηλού κόστους μπορεί σήμερα να λειτουργήσει ως εργαλείο μάθησης και δημιουργικής ψυχαγωγίας, με παιδαγωγική διάσταση και, το κυριότερο, να αξιοποιηθεί σε δραστηριότητες που συναρπάζουν ένα παιδί.
Για το λόγο αυτό δημιουργήσαμε το «Open Sesame». Σκοπός του είναι να καλλιεργεί την πρωτοβουλία και την αυτενέργεια, να αποτελεί πόλο έλξης, διαλόγου, κοινωνικοποίησης και ψυχαγωγίας, να προωθεί τη συνεργασία και την επικοινωνία («οποτεδήποτε, οπουδήποτε, με οποιονδήποτε, για οτιδήποτε», ακολουθώντας φυσικά κανόνες). Τα παιδιά βρίσκουν το κατάλληλο έδαφος και την ελευθερία έκφρασης, ώστε να γίνονται δημιουργοί των ατομικών και συνεργατικών τους «τεχνημάτων» (artifacts), με άξονα τα ενδιαφέροντά τους, την ενεργό συμμετοχή, τη φιλομάθεια, την ερευνητική τους διάθεση, την κοινωνική τους αλληλεπίδραση.
Κάθε παιδί αποκτά το δικαίωμά του στον ψηφιακό κόσμο όπου μπορεί (χωρίς να υποκαθιστά τον πραγματικό μας κόσμο και με τη διακριτική επίβλεψη ενός ενήλικα μέσω parental guidance):

1. να διαβάζει και να σημειώνει, να φωτογραφίζει και να βιντεοσκοπεί, να ηχογραφεί, να ακούει και να παίζει μουσική, να βλέπει ταινίες, να παρακολουθεί βίντεο...
2. να εξασκείται, να λύνει γρίφους και προβλήματα, να προγραμματίζει, να παίζει...
3. να πληροφορείται και να αναζητάει, να εξερευνάει και να ταξιδεύει παντού, με ή χωρίς χάρτες...
4. να δημιουργεί artifacts, π.χ. να ζωγραφίζει, να συντάσσει κάθε είδους έγγραφα, να κατασκευάζει βιβλία, σχέδια, διαφάνειες, αφίσες, κόμικς, ιστολόγια κλπ., να επεξεργάζεται πολυμέσα, να επικοινωνεί και να τα μοιράζεται στα κοινωνικά δίκτυα...

Αλλά μπορεί να έχει και το ημερολόγιό του, την αριθμομηχανή, το ρολόι, το ξυπνητήρι, το χρονόμετρο, το ραδιόφωνο, τον φακό του και πολλά άλλα εργαλεία, σε μία και μόνο ταμπλέτα χαμηλού κόστους (100-200 ευρώ), που είναι εξοπλισμένη με τις αντίστοιχες εφαρμογές (χωρίς κόστος).

"Open Sesame" Model

Το «Open Sesame» Model (βλ. σχήμα) προσδιορίζει 4 βασικές 3άδες ρημάτων (συνολικά δηλαδή 12 ρήματα) που συσχετίζονται άμεσα με τις εφαρμογές (υλοποιούνται σε πρακτικό επίπεδο, στη βασική οθόνη του tablet), καθώς και με τα γνωσιακά επίπεδα (cognitive levels) των ταξινομιών (taxonomies).
Με βάση το μοντέλο αυτό δημιουργήσαμε μια ταμπλέτα πρότυπο (βασισμένη σε Android). Για να οικοδομήσουμε το «Open Sesame», καταλήξαμε να επιλέξουμε και να αξιολογήσουμε πολλές εφαρμογές, να του δώσουμε φιλική μορφή σε τυπωμένη ή ψηφιακή αφίσα (infographic), ώστε να είναι προσβάσιμο στο Internet, χωρίς εμπόδια, απ’ όλα τα παιδιά του κόσμου, ηλικίας 9-10 χρονών και πάνω. Η ψηφιακή αφίσα περιλαμβάνει πάνω από 100 κατηγοριοποιημένα εικονίδια, κάθε ένα από τα οποία διασυνδέεται (link) με μία εφαρμογή ελεύθερης πρόσβασης ή με κάποιον σημαντικό ιστότοπο που διαθέτει εφαρμογές. Τμήμα των apps είναι τοποθετημένο στο cloud, υποδηλώνοντας την απαίτηση διαδικτυακής σύνδεσης.
Οι εφαρμογές της ψηφιακής αφίσας είναι ταξινομημένες σε 12 κατηγορίες - φακέλους (όσα και τα ρήματα του μοντέλου), στα tablets που έχει στη διάθεσή του το «Δικτύο για τα Δικαιώματα του Παιδιού».

Η οθόνη του tablet με τις εφαρμογές

Το tablet μπορεί, ασφαλώς, να εφοδιαστεί και με άλλες εφαρμογές (που δεν περιέχονται στα apps της αφίσας), για διαχείριση εργασιών και συνεργασία στην αίθουσα διδασκαλίας (π.χ. Apps for the classroom), για ψυχαγωγία με πρόσθετα παιχνίδια (π.χ. Game apps for tablets usable in education), καθώς και με διάφορα εργαλεία (π.χ. The Epic BYOD Toolchest) ή με εφαρμογές ανά γνωστικό αντικείμενο (π.χ. Γλώσσα, Μαθηματικά, Γεωγραφία κλπ.). Πολύ χρήσιμοι είναι και υπάρχοντες οδηγοί για αξιοποίηση των εφαρμογών (π.χ. Family Time with Apps, Getting a Read on the App Stores).
Το «Open Sesame» έχει ήδη δοκιμαστεί πιλοτικά με ομάδες παιδιών, γονιών και εκπαιδευτικών σε υποβαθμισμένες γειτονιές του κέντρου της Αθήνας, χάρη σε μια μικρή οικονομική υποστήριξη για την αγορά των αναγκαίων tablets από ιδιώτες φίλους του «Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού». Τώρα είναι έτοιμο να διαδοθεί και να στηρίξει τη σχολική κοινότητα, ιδιαίτερα σε περιοχές που δεν διαθέτουν πυκνές πολιτιστικές πληροφορίες και ερεθίσματα, στις μεγαλουπόλεις αλλά και στις πιο απομακρυσμένες γωνιές της περιφέρειας.
Το «Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού» θεωρεί το «Open Sesame» σημαντικό εργαλείο, ικανό να φέρει τα λιγότερο προνομιούχα παιδιά σε άμεση επαφή με εκπαιδευτικά προγράμματα αξιοποίησης τεχνολογικών εφαρμογών, που ως σήμερα αποτελούσαν το κρυφό πλεονέκτημα των μαθητών ορισμένων μόνο σχολείων. Αυτή η δυνατότητα, μέσα στο πλαίσιο της καθημερινής εκπαιδευτικής διαδικασίας και των κλίσεων κάθε παιδιού και σε συνδυασμό με τοπικές και υπερτοπικές δράσεις δικτύωσης και συνεργασιών, σεμιναρίων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων «Open Sesame», μπορεί να προσφέρει σημαντική υποστήριξη στην ανάπτυξη ικανοτήτων του 21ου αιώνα. Ακόμη περισσότερο, μπορεί να προσφέρει την αίσθηση του ανήκειν σε μια κοινότητα με ευρεία προοπτική, ανοιχτή στη διαφορετικότητα και χωρίς γεωγραφικά ή άλλα σύνορα.
Πηγή: http://chronosmag.eu/index.php/open-sesame.html